HỘI VIỆT NAM CÁCH MẠNG THANH NIÊN CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM

Lịch sử dân tộc Việt Nam từ cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX gắn liền với những biến động dữ dội của thời đại. Sau khi thực dân Pháp xâm lược và đô hộ đất nước ta, nhân dân ta rơi vào cảnh nô lệ lầm than, mất quyền làm chủ; xã hội Việt Nam trở nên khủng hoảng sâu sắc. Các phong trào yêu nước theo nhiều khuynh hướng khác nhau từ phong trào Cần Vương cuối thế kỷ XIX, đến các phong trào Đông Du, Duy Tân, khởi nghĩa Yên Thế, rồi phong trào yêu nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản đầu thế kỷ XX đã liên tiếp nổ ra nhằm tìm con đường cứu nước, song cuối cùng đều thất bại. Tất cả đều không thể đưa cách mạng đến thắng lợi bởi chưa có một đường lối đúng đắn và một tổ chức cách mạng đủ sức lãnh đạo toàn dân tộc đứng lên giành độc lập. 

Bước sang thế kỷ XX, trước ách thống trị tàn bạo của thực dân Pháp, phong trào công nhân và phong trào yêu nước phát triển mạnh nhưng lâm vào khủng hoảng về đường lối và tổ chức cách mạng. Tình thế cách mạng ấy đòi hỏi một tổ chức cách mạng mới, có lý luận tiên phong dẫn đường. Trong bối cảnh đó, Nguyễn Ái Quốc đã ra đi tìm đường cứu nước, Người đã tiếp thu chủ nghĩa Mác-Lênin, tìm thấy con đường giải phóng cho dân tộc Việt Nam, Người khẳng định con đường cách mạng vô sản là con đường duy nhất đúng đắn cho cách mạng Việt Nam.

Năm 1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), với sự giúp đỡ của Quốc tế Cộng sản và sự phối hợp của những chiến sĩ cách mạng Việt Nam ưu tú, Nguyễn Ái Quốc đã sáng lập tổ chức “Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên”. Đây là bước ngoặt có ý nghĩa trọng đại, tạo cơ sở thực tiễn để tiến tới thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam sau này. Hội là tổ chức cách mạng đầu tiên vận hành theo lý luận Mác-Lênin tại Việt Nam, đưa chủ nghĩa Mác từ lý thuyết quốc tế vào thực tiễn dân tộc.

Là tổ chức Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, vì vào những năm đầu của thế kỷ XX, Nguyễn Ái Quốc nhận thấy chưa thể thành lập được Đảng Cộng sản ở Việt Nam do nhiều nguyên nhân, trong đó có việc dân chúng ở Việt Nam chưa biết và chưa hiểu về chủ nghĩa cộng sản, là một trong những yếu tố quyết định chỉ có thể thành lập được một tổ chức mang tính chất của đảng xã hội dân tộc để các lãnh tụ của nó thực hiện nhiệm vụ dần dần đưa các hội viên của mình tới chủ nghĩa Mác. Nhưng đó phải là tổ chức cách mạng có khuynh hướng mácxít mới hoàn thành nhiệm vụ truyền bá những quan điểm, học thuyết Mác-Lênin vào Việt Nam, giúp quần chúng nhân dân đặc biệt là giai cấp công nhân Việt Nam hiểu được sứ mệnh và trách nhiệm lịch sử trong nhiệm vụ giải phóng dân tộc.

Với mong muốn tập hợp những thanh niên Việt Nam ưu tú, giàu lòng yêu nước, đang khát khao tìm đến con đường cứu nước đúng đắn, để xây dựng một tổ chức cách mạng, tại Quảng Châu, Nguyễn Ái Quốc quyết định lập ra một nhóm bí mật làm hạt nhân cho một số rộng lớn sau này, thông qua một lớp huấn luyện về phương pháp tổ chức trong khoảng thời gian 3 tháng. Tháng 2 năm 1925, Cộng sản Đoàn được thành lập với những cá nhân tiêu biểu như: Lê Hồng Phong, Lê Hồng Sơn, Hồ Tùng Mậu …

Tháng 6 năm 1925, trên cơ sở hạt nhân là Cộng sản Đoàn, Người thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, thông qua Chính cương, Điều lệ và Chương trình hành động của Hội, được tổ chức thành 5 cấp: Tổng bộ, kỳ bộ, tỉnh bộ, huyện bộ và chi bộ. Mục đích của Hội là “Hy sinh tính mệnh, quyền lợi, tư tưởng để làm cuộc cách mệnh dân tộc (đập tan bọn Pháp và giành lại được độc lập cho xứ sở) rồi sau làm cách mệnh thế giới (lật đổ chủ nghĩa đế quốc và thực hiện chủ nghĩa cộng sản)”.

Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đặt Tổng bộ tại Quảng Châu, tổ chức mở các lớp huấn luyện chính trị do chính Nguyễn Ái Quốc trực tiếp giảng dạy sau đó cử cán bộ về nước để xây dựng cơ sở. Qua đó nhiều thanh niên yêu nước đã được trang bị lý luận cách mạng vô sản trở thành những cán bộ nòng cốt của đảng sau này như Trần Phú, Lê Hồng Phong, Hồ Tùng Mậu, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp… Hội có tôn chỉ rõ ràng: đoàn kết các lực lượng thanh niên yêu nước, tuyên truyền chủ nghĩa Mác-Lênin, hướng tới mục tiêu giải phóng dân tộc, tiến tới xã hội cộng sản. Sự ra đời và các hoạt động thực tiễn của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đã đưa cách mạng Việt Nam vượt qua giai đoạn khủng hoảng về đường lối đầu thế kỷ XX.

Thấm nhuần sâu sắc bản chất cách mạng và khoa học của chủ nghĩa Mác-Lênin, là một người từng nhiều năm làm báo và hiểu rõ sức mạnh của báo chí, Nguyễn Ái Quốc rất tâm đắc những tư tưởng của Lênin về báo chí: “Trong thời đại ngày nay, không có tờ báo chính trị thì không thể có phong trào gọi là chính trị”, “Chúng ta cần trước hết là tờ báo, không có nó thì không thể tiến hành một cách có hệ thống cuộc tuyên truyền, cổ động hết sức có nguyên tắc và toàn diện”. “Báo chí là người tuyên truyền, người cổ động, người tổ chức chung”… Bởi vậy, cùng với việc mở lớp, kết nạp đoàn viên mới, Người chủ trương xuất bản báo Thanh Niên. Đây là một phương thức hoạt động hoàn toàn mới lạ những đoàn viên thanh niên cộng sản thời bấy giờ chỉ biết đến hình thức tuyên truyền miệng, kết nạp đoàn, chưa từng nghĩ đến xuất bản, viết và in báo.

Ngày 21-6-1925, tuần báo Thanh niên, cơ quan Trung ương của Tổng bộ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên do Nguyễn Ái Quốc sáng lập ra số đầu tiên. Đây là tờ báo cách mạng đầu tiên bằng chữ quốc ngữ, cơ quan tuyên truyền của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên để giáo dục, tập hợp và thống nhất tư tưởng, hành động của các chiến sĩ cách mạng và trang bị những kiến thức chính trị cho đội ngũ cán bộ vận động quần chúng. Báo Thanh Niên với những nội dung: Vạch rõ mâu thuẫn giữa dân tộc ta với chủ nghĩa đế quốc Pháp; giữa các dân tộc thuộc địa với chủ nghĩa đế quốc nói chung;Khẳng định con đường cách mạng, chống con đường cải lương; Lực lượng cách mạng là toàn dân, lấy công nông làm nền tảng; Nhận rõ con đường cách mạng, người cách mạng phải biết hy sinh vì sự nghiệp cách mạng và có phương pháp cách mạng đúng; Cần có Đảng Cộng sản lãnh đạo cách mạng và tổ chức quần chúng cách mạng, đặc biệt là tổ chức công nhân; Khẳng định cách mạng Việt Nam đi theo con đường của cách mạng Nga thì mới giành được thắng lợi… đóng vai trò lịch sử hết sức quan trọng trong việc tuyên truyền, chuẩn bị về tư tưởng, lý luận và tổ chức cho việc ra đời các nhóm cộng sản vào cuối năm 1929 và thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam đầu năm 1930. Báo Thanh niên vì vậy là một trong những điều kiện quan trọng để Bác từng bước thực hiện tâm nguyện: “trở về nước, đi vào quần chúng, thức tỉnh họ, tổ chức họ, huấn luyện họ, đưa họ ra đấu tranh giành tự do độc lập”.

 Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên là tổ chức cách mạng đầu tiên vận hành theo lý luận Mác-Lênin tại Việt Nam, đưa chủ nghĩa Mác từ lý thuyết quốc tế vào thực tiễn dân tộc. Điều này đã làm thay đổi căn bản chất lượng của phong trào cách mạng Việt Nam. Nhờ có Hội, đội ngũ cán bộ cách mạng Việt Nam được hình thành, mang trong mình bản lĩnh chính trị vững vàng, lý luận sắc bén và tinh thần tổ chức cao. Chính họ đã trở thành nòng cốt lãnh đạo phong trào công nhân, phong trào nông dân, từng bước gắn kết phong trào yêu nước với phong trào cách mạng vô sản. Hội đã cử nhiều cán bộ về Việt Nam xây dựng các cơ sở cách mạng ở các địa phương như Bắc Kỳ, Trung Kỳ, Nam Kỳ đồng thời là yếu tố quyết định cho tiến trình “vô sản hóa” cách mạng Việt Nam. 

Cuối năm 1928, Hội nghị Kỳ bộ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên Bắc Kỳ đề ra chủ trương Vô sản hóa, đưa hội viên vào các nhà máy, hầm mỏ, đồn điền để cùng lao động với công nhân, từ đó rèn luyện, nâng cao lập trường giai cấp công nhân, đồng thời trực tiếp tuyên truyền giác ngộ và tổ chức quần chúng đấu tranh cách mạng theo lập trường vô sản. Hàng loạt cán bộ, hội viên đã đi vào các nhà máy, hầm mỏ, đồn điền trực tiếp làm công nhân tại: Hải Phòng, Vinh, Đà Nẵng, Hà Nội, Nam Định… Hầu hết các nhà máy lớn ở các khu công nghiệp tập trung đều được các tỉnh bộ cử cán bộ, hội viên của mình vào vô sản hóa. Nhờ vậy, phong trào công nhân, phong trào nông dân ngày càng phát triển, nhiều cuộc bãi công, biểu tình nổ ra, mang tính chính trị rõ rệt và trở thành nòng cốt của phong trào dân tộc trong cả nước. Hội đã làm cho phong trào yêu nước Việt Nam vượt khỏi tính tự phát, tiến lên mang tính tự giác, đặt nền móng vững chắc cho việc thành lập một chính đảng kiểu mới theo chủ nghĩa Mác-Lênin.

Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên là tổ chức chính trị đầu tiên của cách mạng Việt Nam hoạt động theo mô hình cách mạng kiểu mới, gắn chặt ba yếu tố: Lý luận cách mạng (Mác-Lênin); tổ chức chặt chẽ, có điều lệ, nội quy và hệ thống kỷ luật nghiêm minh; gắn bó mật thiết với quần chúng lao động, đặc biệt là thanh niên, công nhân và nông dân. Mô hình này sau đó được kế thừa và phát triển trong các tổ chức như: Đảng Cộng sản Đông Dương (1930), Đoàn Thanh niên Cộng sản (1931), Mặt trận Dân tộc Thống nhất… Đây là cơ sở cho tư tưởng “cách mạng là sự nghiệp của quần chúng” trong toàn bộ tiến trình cách mạng Việt Nam.

Đến giữa năm 1929, Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đã bước vào giai đoạn hoàn thành sứ mệnh lịch sử, truyền bá một cách rộng rãi chủ nghĩa Mác-Lênin và các luận điểm cách mạng giải phóng dân tộc của Nguyễn Ái Quốc vào Việt Nam, tập hợp và đào tạo được một đội ngũ cán bộ cách mạng, tạo nên bước nhảy vọt và sự chuyển hóa của phong trào công nhân và phong trào yêu nước, hướng vào quỹ đạo cách mạng vô sản.

Đây là tổ chức tiền thân có tính chất quá độ, thích hợp với thực tiễn cách mạng Việt Nam bấy giờ; giúp cho những người Việt Nam yêu nước xuất thân từ các thành phần, tầng lớp dễ tiếp thu tư tưởng cách mạng của Người, đồng thời thúc đẩy phong trào công nhân và yêu nước theo khuynh hướng vô sản. Sự trưởng thành của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, đã chứng minh tài tổ chức nhuần nhuyễn, sâu sắc, tư duy sáng tạo và là thành công của Nguyễn Ái Quốc trong chuẩn bị về mặt tổ chức, xây dựng lực lượng cho cách mạng cho sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Nhận thấy sự cấp thiết phải thống nhất phong trào cộng sản, Nguyễn Ái Quốc đã triệu tập Hội nghị thành lập Đảng tại Hồng Kông (2/1930), hợp nhất các tổ chức cộng sản, chính thức thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Như vậy, có thể thấy Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên là chiếc cầu nối trực tiếp, là cơ sở thực tiễn để tiến tới thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam

Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên có ý nghĩa lịch sử vô cùng quan trọng. Đây là tổ chức chính trị đầu tiên đưa chủ nghĩa Mác-Lênin vào Việt Nam một cách hệ thống, đào tạo đội ngũ cán bộ cách mạng ưu tú, gắn kết phong trào công nhân và phong trào yêu nước. Hội chính là “cái nôi” của Đảng, là nơi rèn luyện và thử thách đội ngũ những người cộng sản đầu tiên. Không có Hội, phong trào yêu nước Việt Nam sẽ khó có thể tìm được con đường đúng đắn và nhanh chóng thành lập được một chính đảng kiểu mới. Đồng thời, vai trò lãnh đạo, tầm nhìn chiến lược của Nguyễn Ái Quốc qua việc sáng lập Hội đã chứng minh rằng: sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam không phải là ngẫu nhiên, mà là kết quả tất yếu của sự chuẩn bị công phu cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức.

Sự kiện thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên khẳng định vai trò lịch sử to lớn của Nguyễn Ái Quốc, đồng thời cho thấy sự trưởng thành của phong trào cách mạng Việt Nam. Đây là minh chứng rõ ràng cho quy luật: phong trào yêu nước phải gắn liền với chủ nghĩa Mác-Lênin và sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản mới có thể giành thắng lợi.

Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên không chỉ là một “tổ chức cách mạng đầu tiên kiểu mới” mà còn là biểu tượng của tư duy cách mạng sáng tạo, tổ chức khoa học. 100 năm nhìn lại, vai trò của đồng chí Nguyễn Ái Quốc đối với Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên là một dấu ấn lịch sử sâu sắc, mang tính nền móng cho toàn bộ tiến trình cách mạng Việt Nam. Không chỉ là người sáng lập, Người còn truyền bá lý tưởng, tổ chức và đào tạo thế hệ cách mạng đầu tiên theo lập trường vô sản. Những giá trị tư tưởng và thực tiễn của Hội vẫn là bài học quý báu cho cách mạng và công tác thanh niên trước kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam hiện nay

Ngày nay, nhìn lại chặng đường lịch sử ấy, chúng ta càng thấy rõ bài học về việc chuẩn bị lực lượng, xây dựng tổ chức và kiên định con đường cách mạng vô sản. Thanh niên Việt Nam hôm nay tiếp tục kế thừa và phát huy truyền thống cách mạng, góp phần xây dựng đất nước độc lập, giàu mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh.

ThS. Nguyễn Phước Tuân - Phó Trưởng Khoa Lý luận cơ sở