Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và sự kiện Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Bản Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình ngày 2/9/1945 đã mở ra một kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam - kỷ nguyên độc lập, tự do và tiến lên chủ nghĩa xã hội. Trong giờ phút thiêng liêng ấy, nhân dân Việt Nam cùng nhau hô vang lời thề sắt son: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do, độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”[1]. Lời thề ấy không chỉ là tiếng nói từ trái tim của cả một dân tộc mà còn trở thành mạch nguồn tư tưởng xuyên suốt hành trình giữ nước, dựng nước của Việt Nam hôm nay.

Trong bối cảnh hiện nay, khi đất nước ta đang đẩy mạnh công cuộc đổi mới, hội nhập quốc tế và xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, mặt trận tư tưởng - lý luận lại trở thành một trong những “trận tuyến” chiến lược sống còn. Việc giữ vững và phát huy giá trị của “lời thề mùa thu” là yêu cầu cấp thiết trong công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch và tăng cường sức đề kháng tư tưởng trong toàn xã hội.

Bản Tuyên ngôn độc lập của Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

 (Nguồn ảnh: Bảo tàng Hồ Chí Minh, chi nhánh TP. Hồ Chí Minh)

Trận tuyến tư tưởng là cuộc đấu tranh bền bỉ, lâu dài giữa hệ tư tưởng tiến bộ với phản động, giữa chân lý cách mạng với luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch. Theo lý luận Mác - Lênin, trận tuyến tư tưởng đóng vai trò quyết định trong việc củng cố lập trường, bảo vệ bản chất cách mạng, định hướng tư duy và hành động của cán bộ, đảng viên và toàn dân. Tư tưởng Hồ Chí Minh cũng khẳng định rõ vai trò quan trọng của giáo dục lý luận chính trị trong việc xây dựng nền tảng tư tưởng vững chắc, giúp dân tộc Việt Nam vượt qua mọi khó khăn, thử thách.

1. “Lời thề mùa thu năm ấy” - giá trị lịch sử và tinh thần bất diệt

Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh long trọng tuyên bố trước quốc dân đồng bào và toàn thế giới về sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á. Ngay sau đó là lời thề sắt son của toàn dân Việt Nam, thể hiện quyết tâm không gì lay chuyển: “Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”.

Đó không chỉ là tuyên bố chủ quyền, mà còn là lời cam kết lịch sử, biểu tượng của khát vọng tự do, dân chủ và ý chí quật cường của dân tộc. Lời thề đó đã trở thành động lực tinh thần mạnh mẽ dẫn dắt cả dân tộc vượt qua mọi thử thách trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược. Lời thề không chỉ là một câu nói mang tính cảm xúc nhất thời mà còn là kết tinh tư tưởng chính trị của cả một dân tộc trong thời khắc trọng đại. Đó là:

Niềm tin tuyệt đối vào vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam

Lời thề khẳng định rằng con đường giành độc lập dân tộc và xây dựng đất nước chỉ có thể thành công dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Trong bối cảnh năm 1945, khi đất nước vừa thoát khỏi ách đô hộ hàng trăm năm, việc đặt trọn niềm tin vào một lực lượng chính trị duy nhất thể hiện sự lựa chọn đúng đắn, chín muồi của lịch sử. Đảng là người tổ chức, lãnh đạo thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám - một cách mạng “nhanh gọn, ít đổ máu, nhưng triệt để về chính trị”. Lời thề mùa thu cũng là sự thể hiện sự trung thành, gắn bó máu thịt giữa Đảng và nhân dân, như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “ Ngoài lợi ích của dân tộc, của Tổ quốc, thì Đảng không có lợi ích gì khác”[2].

Quyết tâm bảo vệ nền độc lập, chủ quyền quốc gia

Ngay sau khi nền độc lập được tuyên bố ngày 2/9/1945, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng từ các thế lực ngoại xâm và nội phản. Thực dân Pháp, với dã tâm tái chiếm Đông Dương, đã cấu kết với quân Anh để quay lại Nam Bộ từ ngày 23/9/1945, mở đầu cho cuộc xâm lược lần thứ hai. Ở phía Bắc, quân Tưởng Giới Thạch vào nước ta với danh nghĩa giải giáp quân Nhật, nhưng thực chất là hậu thuẫn cho các đảng phái phản động nhằm lật đổ chính quyền cách mạng. Cùng lúc đó, nội bộ đất nước rơi vào tình trạng khó khăn trầm trọng: kinh tế kiệt quệ, nạn đói và mù chữ hoành hành, chính quyền cách mạng còn non trẻ và chưa ổn định. Trong tình thế ngàn cân treo sợi tóc ấy, Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã vận dụng sách lược mềm dẻo, linh hoạt về đối ngoại, như ký Hiệp định Sơ bộ 6/3/1946 để hòa hoãn với Pháp, đồng thời tập trung củng cố lực lượng, giữ vững chính quyền cách mạng, bảo vệ thành quả của Cách mạng Tháng Tám. Trong bối cảnh ấy, lời thề mùa thu thể hiện ý chí kiên quyết “giữ vững thành quả cách mạng bằng mọi giá”. Đây là một sự lựa chọn có tính lịch sử, khẳng định quyền tự quyết tối thượng của dân tộc Việt Nam. Tinh thần này xuyên suốt các giai đoạn kháng chiến về sau, từ chống thực dân Pháp đến chống đế quốc Mỹ, từ bảo vệ biên giới phía Bắc đến bảo vệ chủ quyền biển đảo ngày nay.

Sự lựa chọn con đường cách mạng vô sản và xây dựng chủ nghĩa xã hội là tất yếu khách quan

Lời thề mùa thu ẩn chứa định hướng chiến lược cho sự phát triển của quốc gia, đó là đi theo con đường cách mạng vô sản, xây dựng một xã hội “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” theo mô hình chủ nghĩa xã hội. Đây là sự nối tiếp tư tưởng của C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin, được vận dụng sáng tạo trong điều kiện cụ thể Việt Nam. Từ niềm tin và lời thề ấy, xuyên suốt quan điểm Đảng ta đã khẳng định: Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội là lựa chọn tất yếu đối với cách mạng Việt Nam.

2. Phát huy tinh thần “Lời thề mùa thu” trong trận tuyến tư tưởng hôm nay

Và hôm nay, giữa thời đại chuyển đổi số, không gian mạng và trận địa tư tưởng ngày càng phức tạp và gay gắt. Thực tiễn cho thấy, kể từ sau khi đất nước bước vào thời kỳ đổi mới đến nay, trên nền tảng tư tưởng Hồ Chí Minh về quyền độc lập, tự do của dân tộc, với tinh thần độc lập, tự chủ và sáng tạo, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn “kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc”. Quán triệt tinh thần đó, trước sự sụp đổ của hệ thống xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu; sự chống phá, thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình”, chia rẽ đất nước ta của các thế lực thù địch…, dưới sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng, đất nước ta từng bước vượt qua khó khăn, nền kinh tế - xã hội dần thoát khỏi khủng hoảng trong nhiều năm, góp phần giữ vững và thực thi quyền độc lập, tự do của dân tộc.

Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, những luồng thông tin độc hại càng dễ dàng lan truyền, tạo nên những thách thức lớn đối với công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng cách mạng. Chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch đang triệt để lợi dụng các nền tảng truyền thông để phát tán thông tin sai trái, xuyên tạc đường lối, chủ trương của Đảng và phủ nhận thành quả cách mạng. 

Trên không gian mạng các thế lực phản động, thù địch triệt để lợi dụng để phát tán tin giả; xuyên tạc lịch sử; kích động chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc; cổ xúy cho “đa nguyên chính trị, đa đảng đối lập”; kêu gọi “phi chính trị hóa” quân đội và công an, xuyên tạc về chủ trương tinh gọn bộ máy…tạo tâm lý hoang mang, nghi ngờ trong xã hội, phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng và công lao của Chủ tịch Hồ Chí Minh, chia rẽ tôn giáo, vùng miền, dân tộc thiểu số. Số liệu thống kê trung bình mỗi ngày có khoảng 400 nguồn thông tin xấu, độc được các thế lực thù địch phát tán với khoảng 5.000 tin, bài, video, clip được tung lên mạng xã hội. Trung bình mỗi tuần, có 4,2 triệu người Việt Nam tiếp cận thông tin xấu, độc[3]. Con số này cho thấy một mức độ lan truyền nhanh và rộng lớn.

Trong giáo dục và văn hóa dân tộc, những biểu hiện lệch chuẩn giá trị đạo đức, hành vi và quan hệ ứng xử của một bộ phận thanh thiếu niên, khi các giá trị truyền thống như “tôn sư trọng đạo”, “hiếu thảo với cha mẹ”, “kính trên nhường dưới” dần bị thay thế bởi lối sống thực dụng, cá nhân chủ nghĩa, thậm chí là lệch lạc về chuẩn mực hành vi trong không gian mạng và đời sống thực; mơ hồ lịch sử dân tộc, thiếu bản lĩnh tư tưởng vì thiếu hụt kiến thức lịch sử cơ bản của thế hệ trẻ, dẫn đến tâm lý thờ ơ, vô cảm với những giá trị truyền thống, những chiến công hiển hách và cả những hy sinh của cha ông trong công cuộc dựng nước và giữ nước. Điều này không chỉ gây nên sự “đứt gãy” ký ức lịch sử mà còn tạo điều kiện cho các thế lực thù địch lợi dụng xuyên tạc, bóp méo sự thật lịch sử; hiện tượng “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong một bộ phận cán bộ, Đảng viên làm xói mòn các giá trị cách mạng tạo kẽ hở để các thế lực thù địch khai thác, boi nhọ uy tín của Đảng. Trước thách thức to lớn ấy, công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng luôn được xác định là nhiệm vụ sống còn, đặc biệt trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến những biến chuyển sâu sắc về kinh tế, chính trị và văn hóa. Nghị quyết số 35-NQ/TW, ngày 22/10/2018 của Bộ Chính trị khóa XII về “Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới” đã khẳng định vai trò trung tâm của công tác tư tưởng trong việc giữ vững ổn định chính trị và định hướng dư luận xã hội. Nghị quyết số 35-NQ/TW xác định: “Bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác có hiệu quả các quan điểm sai trái, thù địch là một nội dung cơ bản, hệ trọng, sống còn của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; là nhiệm vụ quan trọng, hàng đầu của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân”. Đây là lời hiệu triệu mạnh mẽ, kêu gọi toàn Đảng, toàn dân và toàn quân đoàn kết trước những âm mưu chống phá ngày càng tinh vi.

Để “tiếp lửa” lời thề, củng cố trận tuyến tư tưởng trong tình hình mới chúng ta cần:

Một là, khơi dây tinh thần lịch sử, bồi đắp niềm tin cách mạng. Việc giáo dục truyền thống yêu nước và cách mạng là yếu tố then chốt nhằm khơi dậy lòng tự hào dân tộc và củng cố bản lĩnh chính trị. Đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục lý luận chính trị trong các cấp học, đặc biệt là trong hệ thống Trường Chính trị và các trường Đại học. Đổi mới nội dung giáo dục lý luận chính trị theo hướng cập nhật, gắn với thời sự và thực tiễn, giúp người học thấy rõ mối quan hệ hữu cơ giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. Đặc biệt, trong hệ thống Trường Chính trị, cần lồng ghép các giá trị của lời thề lịch sử vào quá trình đào tạo cán bộ, đảng viên; tăng cường hoạt động “giáo dục mềm” thông qua tổ chức các chương trình “Hành trình về nguồn”, diễn đàn “Lý tưởng sống cho thanh niên”, thi tìm hiểu lịch sử Đảng, lịch sử dân tộc, lịch sử địa phương gắn với các phương tiện kỹ thuật số, công nghệ thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR); chú trọng truyền thông tích cực trên không gian mạng. Thiết lập hệ thống các kênh truyền thông lịch sử bằng hình ảnh, phim tài liệu, podcast, infographic, Tiktok giáo dục chính trị - tư tưởng… nhằm tạo hiệu ứng lan tỏa trong giới trẻ.

Bồi đắp niềm tin cách mạng không thể tách rời khỏi việc xây dựng bản lĩnh chính trị cho mỗi cá nhân, đặc biệt là thanh niên, lực lượng chịu ảnh hưởng sâu sắc từ các luồng tư tưởng cực đoan, cá nhân chủ nghĩa, hoặc phai nhạt lý tưởng sống. Vì vậy, khơi dậy tinh thần lịch sử là một “liều vắc xin” tư tưởng hữu hiệu, tạo sức đề kháng vững chắc trước âm mưu “diễn biến hòa bình” trên mặt trận tư tưởng văn hóa.

Hai là, nâng cao vai trò của các lực lượng nòng cốt trên mặt trận tư tưởng. Trong cuộc đấu tranh tư tưởng hiện nay, đội ngũ giảng viên lý luận, trí thức, văn nghệ sĩ, nhà báo và cán bộ, đảng viên giữ vai trò nòng cốt là những “chiến sĩ” xung kích trên tuyến đầu. Trước hết, đội ngũ giảng viên lý luận chính trị không chỉ có nhiệm vụ truyền đạt kiến thức, mà còn là người dẫn dắt tư duy và định hướng lý tưởng cho học viên, cán bộ, đảng viên. Giảng viên lý luận cần tự trau dồi lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh một cách hệ thống, sâu sắc và cập nhật các vấn đề mới của thời đại; kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, giữa tính chính trị và tính giáo dục, giữa lý tính và cảm xúc để tạo được sự đồng thuận, thuyết phục trong từng bài giảng. Chủ động tham gia các diễn đàn khoa học, phản biện xã hội, xuất bản các công trình nghiên cứu góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Đối với trí thức, văn nghệ sĩ, nhà báo, cần phát huy vai trò dẫn dắt dư luận, định hướng văn hóa - xã hội bằng những sản phẩm học thuật, biện sắc bén, đấu tranh phản bác các luận điệu sai trái, đồng thời sáng tạo nên những giá trị nghệ thuật mang bản sắc Việt Nam, phản ánh hiện thực cách mạng chân thực, nhân văn.

Cán bộ, Đảng viên, đặc biệt là cán bộ lãnh đạo, quản lý phải là những người tiêu biểu về phẩm chất, năng lực và bản lĩnh chính trị. Trong bối cảnh hiện nay, phẩm chất đạo đức, kiên định, vững vàng trước mọi cám dỗ vật chất và ảnh hưởng tiêu cực từ bên ngoài, tinh thần cống hiến, ý thức trách nhiệm và lòng trung thành tuyệt đối với Đảng của cán bộ, đảng viên có ý nghĩa quyết định đối với việc giữ vững trận tuyến tư tưởng. Mỗi cán bộ, đảng viên cần nghiêm khắc rèn luyện về tư tưởng, tự giác học tập lý luận chính trị, tích cực tuyên truyền, lan tỏa giá trị cách mạng. Không chỉ “nói hay”, mà phải “làm gương” tức là phải thể hiện rõ tư tưởng, đạo đức, lối sống cách mạng trong từng việc nhỏ hàng ngày.

Ba là, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tư tưởng và bảo vệ chính trị nội bộ trong tình hình mới. Sức mạnh của “trận tuyến lòng dân” là yếu tố đặc biệt quan trọng. Cần phát huy vai trò của nhân dân trong phát hiện, phản ánh những biểu hiện lệch chuẩn tư tưởng, góp phần làm trong sạch đội ngũ cán bộ. Tổ chức Đảng ở cơ sở là nơi trực tiếp gần gũi cán bộ, đảng viên nhất, do đó cần phát huy mạnh vai trò này trong giám sát tư tưởng, kịp thời phát hiện các biểu hiện lệch lạc tư tưởng, thái độ thờ ơ, tiêu cực với nhiệm vụ chính trị; kiểm tra việc sử dụng mạng xã hội của cán bộ, đảng viên để phát hiện và chấn chỉnh kịp thời các biểu hiện “lệch chuẩn” ngôn luận. Quyền tự do ngôn luận là quyền hiến định, được pháp luật Việt Nam bảo đảm. Tuy nhiên, tự do không đồng nghĩa với vô trách nhiệm, càng không phải là “vùng miễn trừ” để công khai xuyên tạc, kích động, chống phá nền tảng tư tưởng và sự lãnh đạo của Đảng.

Lời thề mùa thu năm ấy là “bản thiên cổ hùng văn”, kết tinh truyền thống lịch sử kiên cường, bất khuất của dân tộc ta, là bản anh hùng ca mở ra kỷ nguyên mới của dân tộc Việt Nam - kỷ nguyên độc lập tự do và góp phần làm phong phú về quyền tự quyết của các dân tộc trên thế giới, không chỉ là một sự kiện lịch sử mà còn là động lực tinh thần mạnh mẽ trong cuộc chiến tư tưởng ngày nay. Để giữ vững thành quả cách mạng, việc không ngừng củng cố và phát triển trận tuyến tư tưởng là yêu cầu cấp thiết. Đó không chỉ là trách nhiệm của riêng Đảng, mà là bổn phận thiêng liêng của toàn dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, những người sẽ tiếp bước truyền thống, dựng xây đất nước phát triển bền vững theo con đường xã hội chủ nghĩa./.

ThS. Nguyễn Trần Phương Hiền - Giảng viên khoa Lý luận cơ sở

[1] Trích Bản Tuyên ngôn độc lập của Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, ngày 2/9/1945.

[2] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb.CTQG, H.2011, t.5, tr.290.

[3] Cảnh giác trước các thủ đoạn chống phá Đảng trên không gian mạng, www.thongtindoingoai.org.vn, ngày 14/5/2024.