Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 - Bài học về nhận định thời cơ và bảo vệ thành quả cách mạng

Cách đây 80 năm, Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã diễn ra và giành thắng lợi, thắng lợi ấy đã xóa bỏ chế độ phong kiến hàng nghìn năm, đưa nhân dân lên vị trí làm chủ đất nước, mở ra kỷ nguyên mới – kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Đồng thời, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã để lại nhiều bài học quý báu về nhận định thời cơ và bảo vệ thành quả cách mạng, có ý nghĩa sâu sắc đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hiện nay.

Thời cơ là hoàn cảnh thuận lợi đến trong một thời gian ngắn, đảm bảo một việc nào đó có thể tiến hành có kết quả[1]. Thời cơ của Cách mạng Tháng Tám bắt đầu từ khi cuộc chiến tranh thế giới lần thứ 2 đang đi đến những ngày cuối cùng; phát xít Đức và Ý ở Châu Âu đã bị đánh bại, phát xít Nhật ở châu Á chật vật chống chọi với quân Đồng minh. Ngày 13-8-1945, Nhật Hoàng tuyên bố đầu hàng vô điều kiện, chiến tranh thế giới thứ 2 kết thúc với chiến thắng thuộc về quân đồng minh. Ở trong nước, ý chí đấu tranh cách mạng của nhân dân ta sục sôi; sự chia rẽ trong hàng ngũ chỉ huy của Nhật ở Đông Dương, quân lính rệu rã và mất hết tinh thần chiến đấu; bọn Việt gian hoang mang, hoảng sợ… Với kinh nghiệm và sự nhạy bén, Đảng ta nhận định “Những cơ hội tốt đang giúp cho những điều kiện khởi nghĩa mau chín muồi” -“Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Lúc này thời cơ đã đến, dù hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập”.

Trong vòng 12 ngày, từ ngày 14 đến ngày 25-8-1945, Cách mạng Tháng Tám đã thành công rực rỡ. Có thể nói, thời cơ của Cách mạng Tháng 8, thời cơ để dân tộc ta đứng lên Tổng khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân nằm trong khoảng thời gian từ ngày 13-8 đến ngày 05-9 -1945, vì thời gian này các yếu tố khách quan và chủ quan có lợi cho cách mạng đã chín muồi, đó là: Nhật đầu hàng Đồng minh, quân Nhật ở Đông Dương rệu rã mất tinh thần chiến đấu; Pháp đã đầu hàng Nhật, giành chính quyền từ tay Nhật, lật đổ chính quyền phong kiến Bảo Đại và thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ngày 02-9-1945, trước khi quân Đồng minh tiến vào nước ta giải giáp quân Nhật. Vì vậy, Tổng khởi nghĩa trong thời điểm này sẽ giành được thắng lợi nhanh chóng và sự tổn thất về người và của ít nhất; đồng thời cũng triệt tiêu một đầu mối quan trọng mà các thế lực đế quốc, phản động muốn duy trì, sử dụng để mưu toan chống phá chính quyền cách mạng, đặt lại ách thống trị trên đất nước ta. Như vậy, cuộc Tổng khởi nghĩa nếu diễn ra sớm hơn hoặc chậm hơn thời gian này, thì cơ hội để giành độc lập, tự do rất khó thành công; bởi trước ngày 13-8 quân Nhật còn mạnh, sau ngày 05-9 các thế lực đế quốc, phản động với “lớp áo danh nghĩa” quân Đồng minh vào tiếp quản chính quyền từ tay quân Nhật, thực hiện âm mưu cướp nước ta một lần nữa. Qua đó đã chứng minh, chớp đúng thời cơ là nhân tố có tính quyết định sự thắng lợi của cuộc Cách mạng Tháng Tám 1945 đồng thời cũng chứng minh một cách hùng hồn nghệ thuật tạo thời cơ, nhận định thời cơ và chớp thời cơ tài tình của của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta để từ đó, Cách mạng Tháng Tám thắng lợi, nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa được khai sinh. 

Bên cạnh đó, việc bảo vệ thành quả cách mạng cũng là bài học kinh nghiệm rất quý giá vì qua đó đã thể hiện sự lãnh đạo đúng đắn, khoa học, chiến lược của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Một Đảng Cộng sản được “15 tuổi” đã chuẩn bị thế và lực, nhận định đúng thời cơ lãnh đạo toàn dân tộc thực hiện cuộc Cách mạng Tháng Tám 1945 thắng lợi vang dội, sau cách mạng đất nước đứng trước tình cảnh “ngàn cân treo sợi tóc” nhưng Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kiên quyết, kiên trì, khéo léo, linh hoạt đấu tranh đẩy lùi nguy cơ, thách thức bảo vệ thành quả cách mạng. Tuy đất nước giành được độc lập, nhưng chúng ta phải đối mặt với muôn vàn nguy cơ, thách thức, khó khăn. Quân tưởng mang theo “Việt Quốc”, “Việt Cách” kéo vào với những yêu cầu phi lý và mục tiêu “diệt cộng, cầm Hồ”; thực dân Pháp núp bóng quân Anh với dã tâm cướp nước ta một lần nữa; quốc khố trống rỗng, nạn đói, nạn mù chữ…. đe dọa trực tiếp đến sự tồn vong của chính quyền cách mạng non trẻ, đặt vận nước vào tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”.

Trước tình thế đó, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa ra nhiều quyết sách thể hiện tư duy nhạy bén, sáng tạo và tầm nhìn chiến lược, như: Cải tổ Ủy ban giải phóng dân tộc thành Chính phủ lâm thời; công khai danh sách các thành viên Chính phủ lâm thời trước khi Vua Bảo Đại thoái vị; ra mắt Chính phủ lâm thời, công bố Tuyên ngôn độc lập trước khi quân đồng minh kéo vào; mở rộng, cải tổ Chính phủ lâm thời thành Chính phủ liên hiệp lâm thời; Đảng ta rút vào hoạt động bí mật; xác định kẻ thù chính của cách mạng là thực dân pháp, v.v.. Đây là cơ sở để chúng ta triển khai thực hiện các chính sách, biện pháp cấp bách để củng cố, bảo vệ thành quả cách mạng.

Trong lĩnh vực đối nội, chúng ta đã có sự điều chỉnh, mở rộng thành phần Chính phủ liên hiệp, chấp thuận một số đại biểu của “Việt quốc”, “Việt cách” tham gia Chính phủ để hạn chế sự chống phá của chúng và sự can thiệp của quân Tưởng vào công việc nội bộ; đồng thời, kiên quyết trừng trị bọn phản quốc dựa vào thế lực bên ngoài để chống phá cách mạng, nhằm ổn định tình hình. Nhiệm vụ diệt “giặc đói”, “giặc dốt” được xếp ngang bằng với nhiệm vụ chống giặc ngoại xâm, coi đây là những nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết. 

Trong lĩnh vực đối ngoại, ta nhận định rất rõ thực dân Pháp là kẻ thù trực tiếp của cách mạng Việt Nam, thế nhưng chúng ta tạm thời thực hiện chính sách hòa hoãn, cho quân Pháp ra miền Bắc nhằm tránh cùng một lúc phải đấu tranh với nhiều kẻ thù, bảo toàn lực lượng, củng cố chính quyền cách mạng và sớm gạt quân Tưởng, loại tay sai của chúng ra khỏi đất nước. Thực hiện chính sách Hoa - Việt thân thiện, một vài nhượng bộ nhất định với quân Tưởng nhưng ta luôn tỉnh táo không mắc mưu của chúng. 

Có thể thấy rằng, trong từng lĩnh vực, từng vấn đề Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã rất linh hoạt, nhạy bén, từng lúc đều có nhận định và đưa ra sách lược đúng đắn đảm bảo tránh thù trong giặc ngoài, tránh cùng lúc phải đấu tranh với nhiều “kẻ thù” nhưng vẫn vững vàng kiên định phương châm “dĩ bất biến ứng vạn biến”. Qua đó, có thể thấy nghệ thuật nhận định, vận dụng thời cơ và giữ vững thành quả cách mạng tháng Tám năm 1945 được Đảng ta vận dụng linh hoạt, sáng tạo trong suốt quá trình đấu tranh cách mạng, nhất là ở những giai đoạn, thời điểm lịch sử có tính chất bước ngoặt; trở thành nhân tố quan trọng, quyết định thắng lợi hai cuộc chiến tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, thực hiện nhiệm vụ quốc tế, tiến hành chiến tranh bảo vệ biên giới của Tổ quốc, đưa cả nước vững bước quá độ lên chủ nghĩa xã hội. 

Trong giai đoạn hiện nay, bài học về nhận định thời cơ và bảo vệ thành quả cách mạng từ thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám 1945 tiếp tục được Đảng ta vận dụng, kế thừa. Trong đó, có ý nghĩa sâu sắc sắc và minh chứng cho sự vận dụng bài học về nhận định thời cơ, bảo vệ thành quả cách mạng chính là cuộc cách mạng cải cách, tinh gọn bộ máy,thực hiện sáp nhập đơn vị hành chính các cấp để tạo đà, tạo thế, tạo lực, tạo dư địa cho sự phát triển để đất nước, dân tộc bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình. Vì sao thực hiện trong giai đoạn này? Tổng bí thư Tô Lâm đã khẳng định: “Thời cơ lúc này đến với chúng ta. Chúng ta thấy quá trình phát triển đất nước rất lớn, rất vĩ đại. Nhưng đúng là nhìn lại thấy chưa được, còn nhiều việc phải làm tốt hơn nữa. Nhìn sang anh em, bạn bè thế giới phát triển, đi nhanh quá.

Mình cứ đi túc tắc, bình thản, vui sướng trên các kết quả như cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nói ngủ quên trên vòng nguyệt quế là không được. Chúng ta chỉ dừng lại, đi chậm là họ đi nhanh hơn chúng ta. Người ta có tiềm lực, đi nhanh hơn, ứng dụng được tiến bộ của thời đại, khoa học, công nghệ... sẽ bỏ xa chúng ta với khoảng cách rất xa. Như thế mình luôn luôn bị tụt hậu. Thành ra hơn lúc nào hết phải tập trung vươn mình, chạy thật nhanh để đuổi kịp với thế giới”[2]. Với tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng”, việc cải cách, tinh gọn bộ máy đã được thực hiện thần tốc, đảm bảo hiệu lực, hiệu quả, được nhân dân đồng tình, ủng hộ. Bên cạnh đó, từ 01/7/2025, mô hình chính quyền địa phương 02 cấp, các tỉnh mới (sau sáp nhập) đã đi vào hoạt động và mục đích chủ yếu nhất vẫn là phục vụ nhân dân được tốt hơn, hiệu quả hơn. Vì vậy, nếu bỏ lời thời cơ, thế và lực hiện nay là có lỗi với nhân dân. Tất cả các cơ quan, đơn vị, bộ, ngành, đoàn thể từ Trung ương đến địa phương đã quyết tâm thực hiện nhiệm vụ, chuẩn bị các điều kiện cần thiết để thực hiện việc sắp xếp, tổ chức bộ máy nhà nước tinh gọn, mô hình chính quyền địa phương 02 cấp và sáp nhập đơn vị hành chính các cấp và việc này được sức mạnh to lớn “đồng hành” đó chính là “niềm tin” và “sự ủng hộ tuyệt đối” của Nhân dân. Do đó, mỗi cán bộ, đảng viên phải luôn tiên phong, gương mẫu trong thực hiện nhiệm vụ và nhất là phản bác mạnh mẽ các thông tin bịa đặt, xuyên tạc của các thế lực thù địch, phản động đối với cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy, sáp nhập đơn vị hành chính các cấp. Đây là một trong những biện pháp góp phần bảo vệ “cuộc cách mạng cải cách, tinh gọn bộ máy” để đất nước, dân tộc bước vào kỷ nguyên vươn mình, đi lên chủ nghĩa xã hội - một trong những ý nghĩa vĩ đại của thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945. 

Đối với Trường Chính trị Phạm Hùng tỉnh Vĩnh Long, được thành lập trên cơ sở hợp nhất của 03 Trường Chính trị: Bến Tre (cũ), Trà Vinh (cũ) và Trường Chính trị Phạm Hùng (cũ). Trên cơ sở đó, số lượng và chất lượng đội ngũ giảng viên, viên chức được tăng lên, quy mô trong thực hiện chương trình đào tạo, bồi dưỡng được mở rộng hơn để xứng tầm với Trường sau sáp nhập - đây cũng là thời cơ: Thời cơ để tiếp tục khẳng định vị thế, uy tín của Trường; Thời cơ để có sự chuyển bộ mạnh trong vận hành quản lý, đa dạng hóa cách thức, phương thức quản lý trong đào tạo để hướng đến chuyên nghiệp hơn, hiện đại hơn và cũng là thời cơ để mỗi giảng viên, viên chức khẳng định bản lĩnh và năng lực chuyên môn, đặc biệt là là viên chức, giảng viên trẻ. Tất nhiên rằng, sự đổi mới nào cũng có những khó khăn ban đầu nhưng thời cơ đã có, bộ máy đã vận hành phải vừa chạy vừa xếp hàng để tất cả cùng một ý chí, cùng một khát vọng, cùng một niềm tin hướng về xây dựng Trường Chính trị Phạm Hùng vững mạnh, đạt chuẩn mức 1 vào năm 2026. Do đó, mỗi giảng viên, viên chức cần tự làm tốt công tác tư tưởng cho bản thân mình, lắng đọng suy nghĩ để chuẩn chỉnh, hành động thiết thực, hiệu quả gắn với công việc được giao, không để “quê tôi, quê anh, chổ tôi, chổ anh” len lỏi và tồn tại trong suy nghĩ bởi bầu trời quê hương nào cũng là bầu trời Tổ quốc, sự cống hiến, tinh thần trách nhiệm không dừng lại ở lời nói mà phải đi từ suy nghĩ đến lời nói và được cụ thể bằng hành động, minh chứng bằng kết quả tốt nhất. Có như vậy, các thế lực thù địch, phần tử cơ hội không thể nào xuyên tạc, bịa đặt, xuyên tạc để chống phá kết quả của  cuộc cách mạng cải cách, tinh gọn bộ máy, sáp nhập, đơn vị hành chính các cấp.

Tóm lại, Thắng của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đã chứng minh tính cách mạng, khoa học của học thuyết Mác - Lênin về vấn đề dân tộc và thuộc địa; là sự tiếp nối và là thắng lợi tất yếu sau thắng lợi của Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười vĩ đại năm 1917: “Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám đã chứng minh sự đúng đắn của học thuyết Mác - Lênin về vấn đề dân tộc thuộc địa, đã chứng minh sự đúng đắn của con đường của Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười vĩ đại đã vạch ra”[3]. Về vấn đề này, trong bài viết Cách mạng tháng Mười Nga mở đường giải phóng cho các dân tộc trên thế giới, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Thực tiễn ở Việt Nam đã chứng tỏ rằng nhờ có sự lãnh đạo của đảng Mác - Lênin mà cách mạng đã thu được thắng lợi vẻ vang trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội”[4].

Có thể thấy rằng, tầm vóc và bài học kinh nghiệm về nhận định thời cơ và bảo vệ thành quả cách mạng của Cách mạng Tháng Tám vẫn còn nguyên giá trị và ngày càng tỏa sáng. Đó là một trong những trang chói lọi nhất trong lịch sử của dân tộc ta, một dấu mốc lớn trên con đường phát triển trong suốt chiều dài mấy nghìn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Chẳng những giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào, mà giai cấp lao động và những dân tộc bị áp bức nơi khác cũng có thể tự hào rằng lần này là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa và nửa thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”[5] và hôm nay, dân tộc Việt Nam với sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam tiếp tục vững vàng bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. 

CN. Nguyễn Phước Bình - Viên chức Khoa Lý luận cơ sở

[1]Viện ngôn ngữ học: Từ điển Tiếng Việt, Nxb. Đà Nẵng, 2003, tr.955.

[2]https://tuoitre.vn/tong-bi-thu-to-lam-thoi-co-da-den-de-lo-la-co-loi-voi-nhan-dan-20241203123359419.htm

[3]Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự Thật, Hà Nội, 2011, tập 11, tr.180.

[4]Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự Thật, Hà Nội, 2011, tập 13, tr.487. 

[5]Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự Thật, Hà Nội, 2011, tập 7, tr.25.